Hondsdolheid is een bekende ziekte bij honden, die in Nederland gelukkig bijna nooit voorkomt. De ware aard van hondsdolheid wordt vaak over het hoofd gezien omdat mensen de neiging hebben zich te concentreren op de agressie die de ziekte kenmerkt.
Rabiës is een virus dat het weefsel van de hersenen en de wervelkolom aantast. Elk zoogdier kan hondsdolheid oplopen, ook mensen, maar de meeste gerapporteerde gevallen zijn bij wilde vleermuizen, vossen en wasberen.
Rabiës is een ongeneeslijke ziekte, maar het is gelukkig te voorkomen.
Hondsdolheid bij honden wereldwijd
In Europa zijn honden van de gedomesticeerde dieren de meest voorkomende gastheren voor het rabiësvirus, terwijl katten op de tweede plaats komen, goed voor respectievelijk 35% en 26% van alle gevallen. (Finnegan, 2002) Bij wilde dieren zijn vossen verreweg de meest voorkomende gastheren, goed voor bijna 84% van alle geregistreerde infecties.
Met uitzondering van Rusland en Turkije zijn er in Europa en Noord-Amerika maar heel weinig gevallen van hondsdolheid bij honden. Nederland wordt sinds 1923 beschouwd als een rabiësvrije zone, terwijl België in 2008 aan de lijst werd toegevoegd.
In de VS worden jaarlijks ongeveer 60-70 gevallen van hondsdolheid bij honden gerapporteerd (CDC). Ondanks dat Nederland bestempeld is als rabiësvrije zones, komen er af en toe nieuwe gevallen van hondsdolheid voor, voornamelijk als gevolg van illegale smokkel van dieren uit risicogebieden of kennels met onhygiënische omstandigheden.
Ondanks bijna 59.000 dodelijke gevallen van hondsdolheid wereldwijd per jaar, (CDC) zijn in Nederland in de afgelopen 40 jaar slechts 5 mensen overleden aan de ziekte. (RIVM) In het VK zijn er sinds het begin van de 20e eeuw 2 gevallen gemeld bij mensen, beide geïmporteerd uit het buitenland. (Finnegan, 2002)
In de VS zijn er ongeveer 3 gevallen per jaar. De meeste gevallen van hondsdolheid worden gemeld in gebieden met een hoog risico, zoals Afrika, het Midden-Oosten en Azië, waarbij India bovenaan de lijst staat van landen met het hoogste aantal gevallen per jaar.
Wat is de oorzaak van hondsdolheid bij honden?
Hondsdolheid bij honden wordt veroorzaakt door het rabiësvirus, een RNA-virus dat het centrale zenuwstelsel aantast en uiteindelijk leidt tot hersenstoornissen en de dood.
Hoe wordt hondsdolheid bij honden overgedragen?
Het rabiësvirus wordt overgedragen via de beet van een besmet dier. In sommige gevallen kan het virus het lichaam binnendringen via een open wond die wordt blootgesteld aan geïnfecteerd speeksel, meestal door te likken.
Het virus komt het lichaam binnen in spierweefsel op de bijtplaats. Viruscellen reizen vervolgens door het lichaam naar de hersenen met behulp van het uitgebreide netwerk van zenuwen.
Gedurende deze tijd veroorzaakt het virus geen symptomen. Deze tijd tussen infectie en het begin van de symptomen wordt de incubatietijd genoemd. Meestal is dit 2-4 weken, maar er kan een periode van enkele maanden zijn tussen infectie en klinische symptomen. (VCA)
Een hond die gebeten is door een besmet dier kan het virus pas op andere dieren overbrengen als het virus het speeksel heeft bereikt. Dit betekent dat er een korte periode is waarin een hond rabiës positief kan zijn, maar niet besmettelijk.
Uiteindelijk zal het virus de hersenen bereiken en zich gaan vermenigvuldigen, waardoor een ontsteking ontstaat. Het virus zal zich ook naar het speeksel verplaatsen en vanaf dit punt wordt de hond als hondsdol beschouwd en is hij in staat het virus over te dragen op andere dieren en mensen.
Kan rabiës van hond op mens worden overgedragen?
Hondsdolheid kan van hond op mens worden overgedragen. In feite is 99% van alle menselijke sterfgevallen door het rabiësvirus te wijten aan de overdracht van het virus van hond op mens. (WHO)
Aangezien het virus van hond op mens kan worden overgedragen, kun je bijtwonden die je hond van een andere hond heeft gekregen beter niet aanraken, omdat je het virus zelf kunt oplopen.
Was in plaats daarvan de bijtwond indien mogelijk met schoon water en breng je hond rechtstreeks naar de dierenarts om onderzocht te worden en een boostervaccinatie tegen hondsdolheid te krijgen.
Wat zijn de symptomen van hondsdolheid bij honden?
Klinische symptomen treden niet op totdat het virus de hersenen heeft bereikt. Op dit punt repliceert het virus snel, waardoor een ontsteking van het hersenweefsel en het ruggenmerg ontstaat.
Het eerste teken van een mogelijke rabiësinfectie is een beet of krab van een ander dier. Als je vermoedt dat je hond gebeten is of gewond is geraakt door een wild dier of een andere hond, is het het beste om uit voorzorg medisch advies in te winnen.
Honden moeten ook elke 3 jaar een rabiësvaccinatie krijgen om blijvende bescherming tegen het virus te garanderen.
De eerste symptomen zijn de symptomen die bij de meeste ziekten voorkomen;
- braken,
- diarree
- lethargie
Naarmate het virus zich blijft vermenigvuldigen, zullen de symptomen in ernst toenemen. Naarmate de infectie verergert, zullen de symptomen zich snel voordoen. Deze symptomen zijn:
- Verlies van eetlust (anorexia)
- Koorts
- Zwakheid
- Toevallen
- Ademhalingsmoeilijkheden
- Onvermogen om te slikken
- Verhoogde speekselvloed
- Abnormaal gedrag
- Plotselinge agressie
- Ataxie (verlies van spiercontrole)
- Verlamming
- Instorten
Zodra symptomen optreden, is er geen behandeling meer mogelijk en zal het dier binnen enkele dagen bezwijken.
Hoe wordt hondsdolheid bij honden gediagnosticeerd?
Helaas is er geen test die hondsdolheid aan kan tonen als de hond nog in leven. In het geval dat een hond wordt gebeten door een andere hond of een wild dier, kan een dierenarts een booster geven van de rabiësvaccinatie om de immuniteit van de hond te versterken.
Rabiës is een ziekte met meldingsplicht in Nederland, dus als er een vermoeden is dat je hond gebeten is door een dier met rabiës, of de hond symptomen van de ziekte vertoont, moet dit altijd aan de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit gemeld worden.
In Nederland wordt een hond eigenlijk altijd geëuthanaseerd als hij klinische symptomen van de ziekte vertoont of een beet of krab heeft gehad van een andere besmette hond of wild dier. Soms wordt het dier voor 6 maanden in quarantaine geplaatst als er een vermoeden bestaat dat er contact geweest is met een besmet dier. Bekijk hier de folder over hondsdolheid van de NVWA.
Hoewel het misschien extreem lijkt om een hond met slechts milde symptomen te euthanaseren, zal de ziekte snel vorderen en kunnen ze de infectie overdragen op andere dieren en mensen.
Hondsdolheid bij honden in Nederland
Nederlandse honden krijgen zelden rabiës, omdat de ziekte hier onder honden bijna niet voorkomt, en honden die in het buitenland komen regelmatig een vaccinatie krijgen. De meeste gevallen van hondsdolheid bij honden in Nederland komen van geïmporteerde honden.
Elke hond die vanuit het buitenland naar Nederland komt moet een rabiës enting hebben. In de praktijk gebeurt dit echter niet altijd. Broodfokkers importeren bijvoorbeeld veel honden uit Oost-Europa op veel te jonge leeftijd zonder entingen en met een vals paspoort.. Daarnaast nemen mensen soms zwerfhondjes in de auto mee uit andere landen.
In 2012 is bijvoorbeeld een hondje met hondsdolheid vanuit Marokko naar Nederland gebracht. Het hondje van 8,5 weken oud werd vervolgens ingeslapen, en alle mensen die contact hadden gehad met het hondje moesten ingeënt worden.
In 2013 werd bij twee pups in Rotterdam en Zaandam hondsdolheid vastgesteld. De pups kwamen uit hetzelfde nest, en waren geïmporteerd vanuit Bulgarije. Ook deze hondjes zijn ingeslapen.
Prognose van Hondsdolheid
Als een hond een rabiësvaccinatie krijgt op dezelfde dag dat hij gebeten is door een besmet dier, is de kans groot dat hij het virus niet oploopt. Een hond kan ook antibiotica voorgeschreven krijgen om secundaire infectie van de bijtwond te voorkomen.
Wanneer het zeker is dat de hond contact heeft gehad met een besmet dier, wordt hij echter meestal ingeslapen.
Zodra de symptomen aanwezig zijn, is de infectie ongeneeslijk en moet de de hond geëuthanaseerd worden. Dit voorkomt elk lijden als de symptomen verergeren en elimineert ook het risico dat de ziekte wordt overgedragen op andere dieren of mensen die voor de hond zorgen.
Rabies – de progressie van de ziekte bij honden
Is er een behandeling voor hondsdolheid bij honden?
Er is geen behandeling voor een rabiësinfectie zodra het virus de hersenen heeft bereikt. Omdat de ziekte zeer gevaarlijk is, worden honden met hondsdolheid in Nederland altijd ingeslapen. Inslapen voorkomt ook pijn en lijden bij de hond.
Voorkomen van hondsdolheid
Hoewel hondsdolheid een ernstige en ongeneeslijke ziekte is, is het te voorkomen. Honden kunnen een rabiësvaccinatie krijgen. Wel kan hij deze pas krijgen als de pup 3 maanden oud is. Daarna moet de hond elke 3 jaar een boostervaccinatie krijgen.
In Nederland is elke hond, kat of fret die naar het buitenland reist verplicht om een inenting tegen hondsdolheid te hebben, die geregistreerd staat op het paspoort van het dier. Hetzelfde geldt voor dieren die vanuit het buitenland naar Nederland worden geïmporteerd. Hierdoor is er geen risico op overdracht tijdens of na de reis.
Honden zonder enting mogen niet de grens over. Denk hier dus altijd aan als je met je hond op vakantie wil. Als autoriteiten ontdekken dat je met een hond reist die geen rabies vaccinatie gehad heeft, kunnen ze je het land weer uitsturen of je hond verplicht in quarantaine houden op jouw kosten.
Wist je dat: Hondsdolheid in de VS zo gewoon is onder wilde dieren, dat alle honden wettelijk moeten worden ingeënt? Alle eigenaren die een niet-gevaccineerde hond hebben, kunnen een boete krijgen.
Als eigenaar kun je de overdracht van het rabiësvirus voorkomen. Dit doe je door contact met wilde dieren, met name vleermuizen, wasberen en vossen, te vermijden. Houd je hond aan de lijn als hij op wilde dieren jaagt.
Het is verstandig om elk dier te vermijden dat zich vreemd gedraagt. Heb je een vermoeden van hondsdolheid, dan moet je dit melden aan de lokale overheid. Neem bijvoorbeeld contact op met de politie, de dierenbescherming of de NVWA. Waarschuw iedereen die in de buurt loopt om te voorkomen dat anderen gebeten worden of gewond raken.
De WHO adviseert om de onderstaande 5 regels te volgen wanneer je in gebieden bent waar een risico bestaat dat dieren hondsdolheid hebben.
Is hondsdolheid bij honden dodelijk?
Zodra het virus de hersenen heeft bereikt en de symptomen verschijnen, is hondsdolheid dodelijk. Onderzoek toont aan dat geïnfecteerde honden gewoonlijk binnen 7-9 dagen na het begin van de klinische symptomen van hondsdolheid aan het virus bezwijken. (Tepsumethanon, 2004) Er is momenteel geen remedie beschikbaar en euthanasie is de beste optie.
Als een hond een booster van de rabiësvaccinatie krijgt nadat hij is gebeten door een andere hond of wild dier, heeft hij een grotere kans om het virus niet op te lopen. De hond moet dan wel snel na de beet het vaccin krijgen. Ook is het belangrijk dat er zich nog geen symptomen hebben ontwikkeld.
Wat is het sterftecijfer van hondsdolheid bij honden?
Het sterftecijfer van hondsdolheid bij honden is het hoogste van alle virale ziekten waarvan bekend is dat ze honden infecteren. 100% van de honden die klinische symptomen van hondsdolheid vertonen, sterft binnen 4 dagen vanaf het begin van de klinische symptomen van de infectie. (Tepsumethanon, 2004)